Karta Praw Pacjenta

PRAWA PACJENTA

W Polsce podstawowe prawa człowieka i obywatela (w tym prawo do ochrony zdrowia) określone zostały w Konstytucji.

• KONSTYTUCJA

Z Konstytucji wynika, że :

1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Władze publiczne zapewniają obywatelom równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.
3. Władze publiczne są zobowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej
   1. dzieciom
   2. kobietom ciężarnym,
   3. osobom niepełnosprawnym
   4. osobom w podeszłym wieku
4. Władze publiczne są zobowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

„ Art. 68. 

1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.”

• USTAWA O DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ

Ustawa o działalności leczniczej jest podstawowym aktem prawnym regulującym działalność leczniczą w Polsce. Zawiera ona m.in. regulacje dotyczące obowiązków personelu medycznego względem pacjenta.

OBOWIĄZKI PERSONELU PODMIOTU LECZNICZEGO

1. niezwłoczne zawiadomienie wskazanej przez pacjenta osoby lub instytucji, lub przedstawiciela ustawowego w razie pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta, powodującego zagrożenie życia lub w razie jego śmierci,
2. w razie śmierci pacjenta:
   a)  należyte przygotowanie zwłok poprzez ich umycie i okrycie, z zachowaniem godności należnej osobie zmarłej, w celu ich wydania osobie lub instytucji uprawnionej do ich pochowania,
   b)  przechowywanie zwłok nie dłużej niż przez 72 godziny, licząc od godziny, w której nastąpiła śmierć pacjenta. Czynności te nie stanowią przygotowania zwłok zmarłego pacjenta do pochowania. Nie pobiera się opłat za te czynności. Dopuszcza się pobieranie opłaty za przechowywanie zwłok pacjenta przez okres dłuższy niż określony wyżej od osób lub instytucji uprawnionych do pochowania zwłok oraz od podmiotów, na zlecenie których przechowuje się zwłoki w związku z toczącym się postępowaniem karnym. Opłaty nie pobiera się, jeżeli przepisy odrębne tak stanowią.

WYPISANIE PACJENTA

1. gdy stan zdrowia pacjenta nie wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
2. na żądanie pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego;
3. gdy pacjent w sposób rażący narusza porządek lub przebieg procesu udzielania świadczeń zdrowotnych, a nie zachodzi obawa, że odmowa lub zaprzestanie udzielania świadczeń zdrowotnych może spowodować bezpośrednie niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia albo życia lub zdrowia innych osób.

Jeżeli przedstawiciel ustawowy żąda wypisania pacjenta, którego stan zdrowia wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych, można odmówić wypisania do czasu wydania w tej sprawie orzeczenia przez właściwy ze względu na miejsce udzielania świadczeń zdrowotnych sąd opiekuńczy, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. W tym przypadku niezwłocznie zawiadamia się właściwy sąd opiekuńczy o odmowie wypisania i jej przyczynach.

Pacjent występujący z żądaniem wypisania jest informowany przez lekarza o możliwych następstwach zaprzestania dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych. Pacjent taki składa pisemne oświadczenie o wypisaniu na własne żądanie. W przypadku braku takiego oświadczenia lekarz sporządza adnotację w dokumentacji medycznej.

Ważne!

Pacjent, którego stan zdrowia nie wymaga dalszego udzielania stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych, lub osoba, na której w stosunku do pacjenta ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny, ponoszą koszty pobytu pacjenta, począwszy od dnia gdy nie ma już podstaw doleczenia szpitalnego, niezależnie od uprawnień do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych określonych w przepisach odrębnych.

• USTAWA O PRAWACH PACJENTA I RZECZNIKU PRAW PACJENTA

Prawa pacjenta opisane zostały w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Ustawa ta określa następujące prawa :

I PRAWO PACJENTA DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
II PRAWO PACJENTA DO INFORMACJI
III PRAWO PACJENTA DO TAJEMNICY INFORMACJI Z NIM ZWIĄZANYCH
IV PRAWO PACJENTA DO WYRAŻENIA ZGODY NA UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
V PRAWO DO POSZANOWANIA INTYMNOŚCI I GODNOŚCI PACJENTA
VI PRAWO PACJENTA DO DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ
VII PRAWO PACJENTA DO ZGŁOSZENIA SPRZECIWU WOBEC OPINII ALBO ORZECZENIA LEKARZA
VIII PRAWO PACJENTA DO POSZANOWANIA ŻYCIA PRYWATNGO I RODZINNEGO
IX PRAWO PACJENTA DO OPIEKI DUSZPASTERSKIEJ
X PRAWO PACJENTA DO PRZECHOWYWANIA RZECZY WARTOŚCIOWYCH W DEPOZYCIE

Ważne !

Kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów, a w przypadku praw do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami, także ze względu na możliwości organizacyjne podmiotu.

I

PRAWO PACJENTA DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH

1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.
2. W sytuacji, gdy możliwość udzielania świadczeń zdrowotnych jest ograniczona, pacjent ma prawo do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do świadczeń (tzw. kolejki).
3. Pacjent ma prawo żądać, aby udzielający mu świadczeń zdrowotnych:
   1. lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie;
   2. pielęgniarka (położna) zasięgnęła opinii innej pielęgniarki (położnej).
   
   Lekarz / pielęgniarka może odmówić zwołania konsylium lekarskiego lub zasięgnięcia opinii innego lekarza / zasięgnięcia opinii innej pielęgniarki (położnej), jeżeli uzna, że żądanie jest bezzasadne. Żądanie oraz odmowę odnotowuje się w dokumentacji medycznej.
4. Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia. W przypadku porodu pacjentka ma prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych związanych z porodem.
5. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osoby wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych.

II

PRAWO PACJENTA DO INFORMACJI

1. Pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia.
2. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od lekarza (odpowiednio pielęgniarki, położnej) przystępnej (a więc dostosowanej do wieku pacjenta, jego wykształcenia) informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Pacjent małoletni, który nie ukończył 16 lat, ma prawo do uzyskania od lekarza informacji w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od pielęgniarki, położnej przystępnej informacji o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich.
3. Pacjent lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do wyrażenia zgody na udzielenie tych informacji innym osobom.
4. Pacjent ma prawo żądać, aby lekarz nie udzielił mu informacji o stanie zdrowia.
5. Po uzyskaniu informacji, pacjent ma prawo przedstawić lekarzowi swoje zdanie w tym zakresie.
6. Pacjent może żądać informacji o stanie zdrowia w pełnym zakresie nawet wtedy, gdy lekarz może ograniczyć taką informację ze względu na dobro pacjenta.
7. Pacjent (przedstawiciel ustawowy, opiekun) ma prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia pacjent i wskazania przez tego lekarza możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych.
8. Pacjent ma prawo do informacji o prawach pacjenta, uwzględniającej ograniczenia tych praw określone w tych przepisach.
9. Pacjent niemogący się poruszać ma prawo do informacji o stanie zdrowia w pomieszczeniu, w którym przebywa.
10. Pacjent ma prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielnych przez dany podmiot oraz programach profilaktycznych.

III

PRAWO PACJENTA DO TAJEMNICY INFORMACJI Z NIM ZWIĄZANYCH

Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy informacji z nim związanych (w szczególności związanych z jego stanem zdrowia), uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego.

Wyjątki !

1. gdy tak stanowią przepisy odrębnych ustaw;
2. gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
3. gdy pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy;
4. gdy zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

Obowiązek zachowania tajemnicy obowiązuje również po śmierci pacjenta (z wyłączeniem punktów 1-3).

IV

PRAWO PACJENTA DO WYRAŻENIA ZGODY NA UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH

Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody. Zgoda pacjenta musi być świadoma i nastąpić po uzyskaniu informacji o stanie zdrowia.

Ważne !

- Prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielanie innych świadczeń zdrowotnych ma również pacjent po ukończeniu 16 roku życia.

- w przypadku pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody zgodę/odmowę wyraża przedstawiciel ustawowy bądź w przypadku jego braku opiekun faktyczny.

Kiedy należy uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego ?

- Gdy pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem chce wyrazić sprzeciw co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego.

- gdy konieczna jest pisemna zgoda pacjenta na zabieg, a przedstawiciel ustawowy bądź opiekun odmawia wyrażenia zgody

Forma wyrażenia zgody.

Zgoda oraz sprzeciw mogą być wyrażone:

1. ustnie
2. poprzez takie zachowanie osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom albo brak takiej woli.
3. na piśmie

Ważne !

W przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, zgodę, wyraża się w formie pisemnej.

Ważne!

Możliwe jest udzielanie świadczeń zdrowotnych pacjentowi bez jego zgody, jeżeli wymaga on niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym.

Decyzję o podjęciu czynności medycznych w tych okolicznościach, lekarz powinien w miarę możliwości skonsultować z innym lekarzem. Okoliczności te lekarz odnotowuje w dokumentacji medycznej pacjenta.

V

PRAWO DO POSZANOWANIA INTYMNOŚCI I GODNOŚCI PACJENTA

1. Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych.
2. Prawo do umierania w spokoju i godności.
3. Pacjent w stanie terminalnym ma prawo do świadczeń zdrowotnych zapewniających łagodzenie bólu i innych cierpień.
4. Pacjent ma prawo do obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych za uprzednio wyrażoną zgodą (bądź zgodą przedstawiciele ustawowego, opiekuna). Odmawia się zgody na obecność osoby bliskiej, gdy istnieje prawdopodobieństwo zagrożenia epidemiologicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowę odnotowuje się w dokumentacji medycznej.